گورستان تاریخی سادات محمودی ، زیر ذره بین باستان شناسان
گورستان پنج هزار ساله دهستان سادات محمودی شهرستان دنا در محدوده اجرای سد خرسان ۳ از جمله نمونه های میراث فرهنگی با اهمیت کهگیلویه و بویراحمد محسوب می شود که فصل چهارم کاوشهای نجات بخشی گورستان باستانی «دِه پایین» و فصل دوم گورستان «لهسواره» پایان یافته است.
گورستان تاریخی در دهستان سادات محمودی (روستای لهسواره) شهرستان دنا در عملیات کاوش باستان شناسی کشف شده است و آثاری مربوط به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد آشکار کرده است.
دهستان سادات محمودی از توابع بخش پاتاوه شهرستان دنا در استان کهگیلویه و بویراحمد بوده که بخش زیادی از روستاهای این دهستان میان ۲ رودخانه خروشان بشار و خرسان واقع شده است.
گورستان های تاریخی نشانی از تاریخ, فرهنگ, هویت و حافظه جمعی سکونت گاه های انسانی هستند اما به واسطه ی ضعف در شناخت این عرصه ها و نبود سیاست مدونی در مواجهه با آنها شاهد از بین رفتن گورستان های تاریخی کشور هستیم.
در دولت سیزدهم گورستان تاریخی دنا بصورت ویژه دیده شده و عملیات نجات بخشی آن در حال انجام و کاوش و حفاظت از این میراث گرانبهای ملی در دستور کار قرار گرفته است.
کشف اشیای ۴۵۰۰ ساله در قبرستان تاریخی دنا
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد می گوید: کاوش چند روز اخیر باستانشناسی در دهستان سادات محمودی شهرستان دنا فصل جدیدی از دورههای تاریخی را در استان رقم زده است.
سعید طالبی پور افزود: در کاوش باستانشناسی منطقه سادات محمودی این استان اشیای تاریخی مربوط به چهار هزار و ۵۰۰ سال پیش کشف شده است.
وی بیان کرد: فصل چهارم کاوشهای نجات بخشی گورستان باستانی ده پایین (ده دومِن) و فصل دوم گورستان لهسواره در دهستان سادات محمودی واقع در شهرستان دنا پایان یافته است.این کاوش ها از اول شهریور ۱۴۰۱ آغاز شده بود و به مدت ۴۵ روز ادامه داشت.
طالبی پور تاکید کرد: این محوطه ها در استان کهگیلویه و بویراحمد و شهرستان دنا واقع شده که در قالب پروژۀ کاوشهای نجاتبخشی محوطههای در خطرِ پشت سد خرسان (واقع در استانهای چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد) مورد کاوش قرار گرفتند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: از اهداف مهم کاوشهای گورستاندهپایین و لهسواره در کنار نجات بخشی و نمایاندن آثار باقیمانده تا پیش از آبگیری سد، ارائه گاهنگاری نسبی و مطلق گورستانها پیش گفته و شناخت شیوههای تدفین و ساختار گورها و همچنین شناسایی ارتباطات منطقهای و فرامنطقهای مردمان این گورستانها بوده است. طالبی پور ادامه داد: از نتایج کاوشهای گذشته میتوان به این اشاره کرد که از ۴۵۰۰ تا ۲۶۵۰ سال پیش ( به عبارتی تمام دوران عیلام) در این گورستانها تدفین انجام میشده است.
وی عنوان کرد: برخی آثار کشف شده (مانند سنگ مرمرها و ظروف فلزی) نشان از ارتباطات فرهنگی-تجاری و تشابهات سبکشناختی در هنر این محوطه با محوطههای جنوب شرق ایران طی هزارۀ سوم پیش از میلاد نیز اشاره دارد.
آخرین یافته ها از یک قبرستان تاریخی
سرپرست هیات کاوش گفت: گورستان لهسواره در شهرستان دنا استان کهگیلویه و بویراحمد در کرانه رودخانه بَشار و خرسان واقع شده و آثاری مربوط به اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد آشکار کرده است.
علیرضا سرداری افزود: کاوش باستانشناسی در این محوطه باستانی با هدف شناخت فرهنگهای پیش از تاریخی و تاریخی درههای زاگرس جنوبی صورت گرفت.
به گفته وی، این مطالعات در گورهایی انجام شد که دارای بقایای تدفینی انسان همراه با اشیای فلزی مانند سلاحها و زیورآلات از جنس نقره، مفرغ و آهن بودند.
سرپرست هیات کاوش با بیان اینکه علاوه بر این تعداد زیادی ظروف سفالین نیز در آنها یافت شده تصریحکرد: یافتهها و اشیای به دست آمده، بسیار قابل مقایسه با مواد فرهنگی تمدن ایلام هستند که در خوزستان، فارس و زاگرس میزیستهاند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری افزود: آثاری مشابه با تمدنهای شرق و جنوب شرق ایران نیز شناسایی شده که شاید ارتباطات و تعاملات فرهنگی با این جوامع را نشان دهد. این باستانشناس، درههای تنگ و مرتفع رودخانههای بشار و خرسان را یکی از بسترهای زیستی جوامع کوهنشین در زاگرس خواند که سابقه سکونت در آنها به دوران نوسنگی و هزاره ششم پیش از میلاد برمیگردد.
وی اظهار داشت: علاوهبر این گورستان، محوطهها و گورستانهایی دیگری مانند لما و دهپایین (دهدومن) در این منطقه نیز کاوش شدهاند که آثار و مدارک مشابهی مربوط به یک فرهنگ باستانی مشترک از هزارههای سوم تا اول پیش از میلاد را ارائه میدهند.
این باستانشناس خاطرنشان کرد: تعداد زیاد چنین گورستانها در این منطقه، به رغم کمیاب بودن محوطههای استقراری و تپههای مسکونی، میتواند دلالت بر جوامع کوچرو دامپروری باشد که به صورت فصلی بخشی از سال را در این درهها میزیستهاند، با وجود این، چنین فرضیهای میتواند از طریق بررسیهای پیمایشی دقیق در این منطقه ثابت شود.
دغدغه مردم سادات محمودی برای حفاظت از قبرستان تاریخی
سد در حال ساخت خرسان سه در حوزه روستاهای سادات محمودی از توابع کهگیلویه و بویراحمد و بخشی از آن نیز در استان چهارمحال و بختیاری است.
مهمترین هدف کاوش در دهستان سادات محمودی نجاتبخشی آثار تاریخی و ثبت و ضبط اطلاعات تاریخی استان تا پیش از اجرای سد آبی خراسان ۳ است.
یکی از اهالی روستای سادات محمودی با بیان درخواست هایی برای نجات آثار تاریخی این منطقه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: نباید فرهنگ ۴۵۰۰ساله دنا در زیر آب سد مدفون شود و لازم است تمام اقدامات لازم برای حفاظت از آن انجام گیرد.
وی ادامه داد: سد جدید در حال ساخت باید با نظارت میراث فرهنگی با برنامه ریزی دقیق انجام گیرد تا این آثار در زیر آب مدفون نشود.
البته کارشناس باستان شناسی معاونت میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد می گوید: در واقع انتقال آب از این مخزن صحت ندارد و بیشتر برای بحث کشاورزی و تولید برق استفاده خواهد شد.
